واکسن و واکسیناسیون گوسفندان (دام سبک) دو مقوله بسیار مهم و جدایی ناپذیر هستند. به ویژه در دامداری به روش صنعتی و مدرن که دام ها در یک محیط کوچک هستند. واکسیناسیون دامهای سبک و سنگین در چند دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. گوسفند نیز همانند هر موجود زنده‌ای به بیماری‌های مختلف دچار می‌شود. بیماری های واگیر و غیرواگیر که بین سایر حیوانات مشترک است. برخی بیماری ها نیز با انسان مشترک هستند. واکسیناسیون از هنگام تولد تا هر زمان که زنده باشند ادامه دارد. سلامت ظاهری و نداشتن بیماری خاص می‌تواند بر قیمت گوسفند زنده و محصولات به دست آمده تاثیرگذار باشد.
واکسیناسیون گوسفند در زمانبندی مناسب می‌تواند بر سلامت، رشد و باروریشان تاثیر داشته باشد. سود حاصله نیز با گذشتن زمان در بازدهی محصولات بیشتر مشاهده می‌شود. واکسن در واقع میکروب ضعیف شده یا کشته شده یک بیماری است و به عنوان ضد بیماری شناخته می‌شود. بعد از تزریق واکسن، میکروبها باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شده و آن را قویتر میکند. همچنین مقاومت در زمان شیوع بیماری مربوطه را افزایش میدهد. در نتیجه دام بعد از پایان دوره بیماری، زنده خواهد ماند یا در زمان شیوع، مبتلا نخواهد شد. واکسن به دو گروه تقسیم می‌شود:
• واکسن زنده: میکروب ضعیف شده است.
• واکسن کشته شده: میکروب کشته شده از یک بیماری خاص است.
تزریق انواع واکسن به صورت دوره‌ای، در زمانبندی از پیش تعیین شده انجام می‌شود که واکسیناسیون نام دارد. واکسیناسیون گوسفند به روش ماهیچهای، جلدی، زیر جلدی یا چشمی و… تزریق می‌شود. واکسیناسیون برای تمام دامهای سبک و سنگین انجام می‌شود. میزان دوز واکسنبا توجه به نوع، وزن دام زنده و نظر دامپزشک متفاوت است. همچنین با توجه به زمان و شیوع بیماری می‌تواند متغیر باشد.
انواع واکسن گوسفندان و دامهای دیگر شامل موارد زیر است:
• واکسن آگالاکسی
• واکسن علفی (آنتروتوکسمی)
• واکسن آبله بزی (واکسن زنده)
• واکسن تب مالت (واکسن زنده)
• واکسن سیاه زخم (واکسن زنده)
• واکسن تب برفکی (واکسن کشته)
• واکسن تب مالت (بروسلوز، واکسن زنده)
• واکسن قانقاریای کبدی (برای گوسفند و بز)
رصد و پایش مبحث تمام دامداریها و عشایری که از دامهای سبک نگهداری میکنند به وسیله شبکه بهداشت دامپزشکی شهر یا شهرستان انجام می‌شود. رعایت تمام دستورالعملهای بهداشتی و واکسیناسیون در صورت بروز بیماری (قرنطینه) به مراکز بهداشت، دامپزشکیها، مالکان دامداری و… ابلاغ می‌شود.
اولین و مهمترین مبحث در پرورش گوسفند و احداث دامداری صنعتی و سنتی، پیشگیری از شیوع بیماری است. رعایت بهداشت در دامداریها در اولویت قرار دارد. اقدامات مهمی که انجام میدهید باعث از بین رفتن و حذف میکروبهای بیماری زا خواهد شد. بنابراین در کنار واکسیناسیون گوسفند در مقابل هر نوع بیماری، رعایت بهداشت نیز اولویت دارد. تقدم و تأخری بین این دو موضوع وجود ندارد. البته رعایت موارد زیر نیز الزامی هستند:
• بهداشت محل زندگی باعث دفع عوامل بیماری زا، حشرات و… می‌شود.
• بهداشت تجهیزات شیردوشی در دامهای سبک و سنگین اهمیت ویژه‌ای دارد.
• شستشوی دام به صورت دوره‌ای و ضدعفونی کردن بدن آنها نیز یک قدم دیگر است.
• آسیبها و زخمهایی که در بدن گوسفند یا هر نوع دام زنده ایجاد می‌شود باید به سرعت درمان شوند.
• اگر دام زنده به صورت صنعتی و مدرن نگهداری می‌شود بهداشت تغذیه و خوراک دام بسیار اهمیت دارد.
• پرسنل دامداری نیز باید از سلامت کامل برخوردار باشند، تجهیزات و پوشش خود را به صورت روزانه ضدعفونی کنند.
• ضدعفونی و تمیز کردن تمام سطوح در دامداری تاثیر مهمی در کاهش رشد قارچها، میکروبها و عوامل بیماری زا دارد.
رعایت تمام موارد ذکر شده باعث می‌شود که واکسیناسیون گوسفندان بیشترین تاثیر را داشته باشد.
اولین و مهمترین هدف واکسیناسیون گوسفندان و دامها، پیشگیری از شیوع یک بیماری است. برای تحقق این هدف مطالعات گستردهای برای اثربخشی بیشتر واکسنها انجام می‌شود. ممکن است یک بیماری در یک دام یا تعدادی از آنها مشاهده شود. امکان سرایت بیماری به سایر دامها نیز وجود دارد. بنابراین واکسیناسیون می‌تواند از شیوع بیماری‌های خطرناک مانند سیاه زخم و تب برفکی جلوگیری کند. این بیماری‌ها حتی می توانند به انسان نیز سرایت کنند. در نتیجه باعث مرگ و میر در بین انسانها نیز می‌شوند. بنابراین علاوه بر مقام سازی دام، برای زندگی انسانها نیز مفید خواهد بود.
نکته دیگر در رابطه با اهمیت واکسیناسیون گوسفندان، افزایش مقاومت سیستم دفاعی و ایمنی بدن برههایی است که هنوز به دنیا نیامدهاند. به دلیل برخی ملاحظات نمیتوان برههای گوسفندان و… را بلافاصله بعد از تولد واکسینه کرد. البته به دلیل اینکه مادرهایشان قبل از تولد آنها واکسن زدهاند، بدن آنها نیز در برابر بیماری مقاوم است. به اصطلاح پادتن به آنها نیز منتقل شده است. راه انتقال نیز از طریق آغوز و شیر است.
دلیل دیگری که در رابطه با اهمیت واکسیناسیون گوسفند و دام مطرح می‌شود پیشگیری از مرگ و میر و ضررهای مالی است. بسیاری از بیماری‌ها، در صورت واکسینه نشدن دامها به سرعت منتقل می‌شوند. در نتیجه باعث مرگ و میر دامها به صورت گسترده خواهد شد. اگر نگوییم تمام گله، تعداد زیادی از دامها، به ویژه برهها، بزغالهها و گوسالهها را خواهد کشت.
برخی افراد که در زمینه پرورش گوسفند فعال هستند به شما خواهند گفت که هرگز واکسن به دامهایش نمیزنند. ما میگوییم آنها متوجه عواقب تصمیم خود نیستند (که احتمالاً نادرست است). آنها با این کار دامها را در معرض بیماری و سرمایه مالی خود را در معرض نابودی قرار میدهند. سایر تولیدکنندگان برای بیماری هایی که خطر بالایی ندارند نیز دام های خود را واکسینه می کنند. واکسیناسیون دام نوعی مدیریت ریسک است.
هر تولیدکننده باید مزایا و معایب واکسیناسیون را برای یک بیماری خاص بداند. اگر هزینه واکسیناسیون بیش از ضررهای مورد انتظار باشد، احتمالاً واکسیناسیون مقرون به صرفه نیست. برعکس، اگر خسارات بیشتر از هزینه واکسیناسیون باشد، واکسیناسیون یک ابزار برای مدیریت خطرات در آینده است. در عین حال، توصیه نمیشود در زمان شروع یک بیماری برنامه واکسیناسیون را اجرایی کنید. بلکه بر اساس یک برنامه مشخص واکسیناسیون را انجام دهید. خطر شیوع بیماری معیاری است که دامداران نسبت واکسیناسیون دامهایشان اقدام میکنند.
در قسمت قبل بیان کردیم که واکسیناسیون در گوسفند به 4 روش انجام می‌شود. انتخاب روش مناسب با توجه به نوع بیماری، نظر پزشک و… متفاوت است. بهترین نوع، تزریق زیر جلدی و زیر پوستی است، زیرا عوارض کمتری مثل آسیب رسیدن ماهیچهها و… را به دنبال دارد. همچنین:
• سر سوزن را قبل از استفاده ضدعفونی کنید.
• واکسن را از مراکز بهداشتی و دامپزشکیهای معتبر تهیه کنید.
• ظرف سرنگ و واکسنها را به هیچ وجه در محیط داخل دامداری قرار ندهید.
• سرنگ و سوزن مناسب انتخاب کنید، برای گوسفندان سر سوزن 18 مناسب است.
• انتخاب بهترین قسمت بدن گوسفند برای تزریق نیز یک مهم است (پشت پاهای جلو، گردن و…)
مقالات مرتبط:
دامکالا یک فروشگاه اینترنتی فروش گوسفند زنده به روش آنلاین است. شما در خرید گوسفند زنده از دامکالا هیچ هزینه دیگری بابت حمل گوسفند و ذبح گوسفند پرداخت نمی کنید.
لینک های مفید
