معرفی مهمترین واکسن های ضروری دام

معرفی مهمترین واکسن های ضروری دام

واکسن ها از مدت ها پیش در کنترل بسیاری از بیماری های مهم برای حیوانات مزرعه، حیوانات خانگی و بیماری های تهدید کننده سلامتی انسان به موفقیت های زیادی دست یافته اند. واکسن‌ ها هشت بیماری عمده انسانی را تحت درجات مختلف کنترل قرار داده‌اند. این بیماری ها عبارتند از: آبله (ریشه ‌کنی کامل)، دیفتری، کزاز، تب زرد، سیاه سرفه، فلج اطفال، سرخک و هاری! بیش از 80 درصد از کودکان جهان در حال حاضر در برابر ویروس فلج اطفال واکسینه می شوند و تعداد سالانه موارد ابتلا به این بیماری از 400.000 نفر در سال 1980 به 90.000 نفر در اواسط دهه 1990 کاهش یافته است. بی شک در صورت انجام سرشماری و به دست آوردن آمار صحیح، میزان مبتلایان در سال های اخیر بسیار ناچیز خواهد بود. سرخک یکی دیگر از کاندیدهای احتمالی برای ریشه کنی است.
واکسن های دامپزشکی نیز تأثیر عمیقی در جهان داشته اند. آنها می توانند بیماری های مخربی مانند بیماری تب برفکی در گاو، دیستمپر سگ، پاروویروس گربه و سگ، شبه هاری در خوک ها و هاری در همه گونه ها و همچنین زیان های اقتصادی ناشی از بسیاری از پاتوژن های تنفسی، تولید مثلی یا روده ای را کنترل کنند. پیشگیری همیشه بهتر از درمان است تا رنج حیوانات و تلفات بین دام ها به حداقل برسد. بنابراین در این مقاله به معرفی مهمترین واکسن های ضروری دام که برای تزریق به گوسفند زنده و سایر دام ها مورد استفاده قرار می گیرند، خواهیم پرداخت.

واکسن آنتروتوکسمی یا واکسن علفی

انتروتوکسمی یک بیماری شایع بین گوسفندان و بزها در تمام سنین است. این بیماری توسط یک باکتری به نام کلستریدیوم پرفرنجنس ایجاد می‌شود. این نوع باکتری معمولا در تعداد کم در دستگاه گوارش همه گوسفندها و بزها یافت می‌شوند. همانطور که گفته شد این موجودات به طور معمول در روده کوچک و بزرگ به میزان کم و به حالت نسبتا ساکن وجود دارند. چیزی که به نظر می رسد باعث ایجاد بیماری در آنها می شود، تغییر در رژیم غذایی حیوان است.
معمولا، تغییری که باعث بیماری می‌شود، افزایش مقدار غلات، مکمل پروتئین، شیر یا جایگزین شیر (برای بره‌ها) و یا علفی است که دام می‌خورد. زمانی که سطوح بالا و غیرعادی این مواد مغذی به روده می رسد، کلستریدیوم پرفرنجنس رشد انفجاری را تجربه می کند و تعداد آن به سرعت در داخل روده افزایش می یابد. در این حالت کلستریدیوم پرفرنجنس ها سموم بسیار قوی باکتریایی ترشح می کنند که می تواند به روده و همچنین اندام های متعدد دیگر آسیب وارد کند. این امر می تواند منجر به مرگ و میر دام ها شود. با توجه به این موضوع واکسن آنتروتوکسمی از جمله واکسن های ضروری دام به شمار می رود.

واکسن تب برفکی

بیماری تب برفکی (FMD) یک بیماری ویروسی واگیردار اقتصادی مهم است که گونه ‌های دامی مانند گاو، گوسفند زنده و… را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عواملی مانند جابجایی حیوانات و فرآورده های حیوانی، تحرک انسان و تعامل بین جمعیت های اهلی حیوانات و گله های حیوانات در حیات وحش ممکن است خطر ورود ویروس را افزایش دهد. هیچ درمان خاصی برای FMD وجود ندارد. روش معمول درمان دام های بیمار، شامل استفاده از انواع آنتی بیوتیک ها، ضد عفونی کننده های ملایم، فلونیکسین مگلومین و… است. با توجه به شدت شیوع این بیماری بهترین راه برای مقابله با آن پیشگیری و واکسینه کردن گوسفند زنده و سایر دام ها است.

واکسن سیاه زخم

سیاه زخم عمدتا یک بیماری مربوط به حیوانات است و از نظر تاریخی، انسان ها عموما از طریق تماس با حیوانات آلوده یا محصولات حیوانی آلوده به این بیماری مبتلا شده اند. سیاه زخم در اثر عفونت با باسیلوس آنتراسیس، یک ارگانیسم گرم مثبت، غیر متحرک و تشکیل دهنده هاگ ایجاد می شود. قرار گرفتن در معرض هاگ های این بیماری، بسته به محل عفونت می تواند باعث ابتلا به سه شکل مختلف این بیماری یعنی سیاه زخم پوستی، گوارشی یا استنشاقی شود. سیاه زخم پوستی شایع ترین و قابل درمان ترین شکل این بیماری است. سیاه زخم استنشاقی نادر است، اما خطر مرگ در این نوع بیماری بسیار بیشتر است. با توجه به اینکه این بیماری قابلیت انتقال از دام به انسان را دارد واکسینه کردن دام ها و دامپروران با واکسن های مربوطه امری ضروری است.

واکسن آبله

علائم اصلی این بیماری در بز و گوسفند زنده تب و فلج است. در این بیماری ضایعات پوستی در نواحی بدون پشم دیده می شوند. ضایعات پوستی به صورت جوش های کوچک شروع شده، گسترش یافته و ترشحات چرک مانند ایجاد می کنند. حیوانات مبتلا ممکن است بره های خود را سقط کنند یا به ذات الریه و سایر مشکلات تنفسی مبتلا شوند. انتقال آبله گوسفند و بز در گله های اهلی از طریق هوا در نظر گرفته می شود. انتشار این بیماری در یک گله می تواند تا 75 درصد از حیوانات را مبتلا کند. مرگ و میر در حیوانات جوان و ماده های شیرده بالاترین میزان است و میزان مرگ و میر کلی بین 10 تا 58 درصد گزارش شده است. با توجه به حجم بالای خسارتی که این بیماری می تواند ایجاد کند واکسن آبله یکی از واکسن های ضروری دام است که باید تزریق شود.

واکسن بروسلوز

بروسلوز گوسفند یک بیماری تولید مثلی است که می تواند همه نژادهای گوسفند را درگیر کند. این بیماری ممکن است با کاهش درصد بره زایی، طولانی شدن فصل بره زایی و افزایش حذف قوچ، باعث ضرر اقتصادی در گله ها شود. سویه واکسن زنده ضعیف شده بروسلا ملیتنسیس Rev. 1 در سراسر جهان به عنوان بهترین واکسن موجود علیه بروسلوز شناخته می شود.

واکسن شاربن

واکسن شاربن یکی دیگر از واکسن های ضروری دام است که از هاگ های زنده و غیر عامل بیماری باکتری B. anthracis تشکیل شده است. امروزه این واکسن نسبتا ارزان به طور گسترده از طریق دامپزشکان در دسترس دامپروران قرار می گیرد. دستور کلی برای تزریق این واکسن به تمام حیوانات اهلی مزرعه 0.5 تا 2 سی سی (بسته به بزرگی و کوچکی دام) به صورت زیر جلدی است.

واکسن طاعون (واکسن ppr)

این بیماری واگیر فرامرزی به معیشت میلیون‌ها دامدار کوچک آسیب می‌زند، امنیت غذایی را تهدید کرده و خسارات اقتصادی زیادی را به دامپرور تحمیل می کند. واکسن طاعون نیز از جمله واکسن های ضروری دام است که با توجه به شرایط کنونی کشور و قیمت گوسفند زنده بهتر است برای مصون ماندن دام ها از این بیماری، مورد استفاده قرار بگیرد.